Eems‑Dollard uit balans door slib en harde kustlijn: nieuwe projecten moeten natuur en kust laten meegroeien

In de Eems‑Dollard, de riviermonding tussen Groningen en Duitsland, is het natuurlijke evenwicht tussen scheepvaart, industrie en natuur al jaren verstoord. Door intensief baggeren en het ontbreken van zachte overgangsgebieden kan slib nergens meer bezinken. Het gebied functioneert daardoor als een soort klotsende badkuip: troebel water, weinig voedsel voor vogels en vissen en een kustlijn die nauwelijks meebeweegt met de zeespiegelstijging. Dit meldt de NRC.

Binnen het programma Eems‑Dollard 2050 wordt gewerkt aan herstel. Een van de meest zichtbare projecten is de aanleg van 22 rijshouten dammen voor de kust bij Termunten. Deze dammetjes moeten de komende jaren slib vasthouden, waardoor het water helderder wordt en nieuwe wadplaten kunnen ontstaan. Zo kan de kust op natuurlijke wijze aangroeien.

Slib als bouwsteen voor natuurherstel

De dammen zijn onderdeel van een bredere aanpak om de slibhuishouding te verbeteren. Door het uitbaggeren van de vaargeul stroomt er meer slib het gebied in dan eruit. Omdat de kustlijn grotendeels bestaat uit harde dijken, kan dat slib nergens bezinken. Verschillende projecten moeten dat patroon doorbreken: van het ophogen van landbouwgrond met slib tot het creëren van nieuwe zoet‑ en zoutwaternatuur.

Meegroeien met de zeespiegel

Het programma krijgt extra aandacht nu deltacommissaris Co Verdaas onderzoekt hoe Nederland zich moet voorbereiden op een mogelijke zeespiegelstijging van meerdere meters in de komende eeuwen. Eén van de denkmodellen is het laten meegroeien van de kustzone met zand en slib. In Groningen wordt die aanpak al in de praktijk getest.

Planologen en waterbeheerders pleiten voor een bredere kustzone in plaats van een harde kustlijn. Door ruimte te maken voor dynamiek – bijvoorbeeld door dijken door te steken of nieuwe overgangsgebieden aan te leggen – kan de natuur helpen bij kustverdediging.

De dubbele dijk: een proefgebied voor de toekomst

Een van de meest innovatieve projecten is de dubbele dijk tussen Eemshaven en Delfzijl. Hier is een binnendijks estuarium aangelegd waar zout water gecontroleerd kan binnenstromen. In dit gebied kan slib bezinken en ontstaat nieuwe zilte natuur. Achter de eerste dijk ligt een tweede, lagere dijk die het achterland beschermt.

Het gebied wordt ook gebruikt voor experimenten met zilte landbouw, zoals zeewierteelt en gewassen die tegen zout water kunnen. Daarmee moet het project niet alleen bijdragen aan natuurherstel, maar ook economische kansen bieden.

Tijdelijke pacht, blijvende lessen

De grond waarop de dubbele dijk ligt, is slechts voor 25 jaar gepacht en moet in 2042 mogelijk worden teruggegeven in oorspronkelijke staat. Toch zien betrokken partijen het als een waardevol experiment waarvan de inzichten elders langs de Nederlandse kust kunnen worden toegepast.

Waterbeheerders benadrukken dat traditionele dijkverhoging steeds minder houdbaar is, onder meer door schaarste aan geschikte klei. Meegroeien met de natuur wordt daarom gezien als een noodzakelijke koerswijziging.